Tâm Lý Nhà Giao Dịch: Tom Basso

Tâm Lý Nhà Giao Dịch: Tom Basso - Phỏng vấn bởi Thom Hartle

*Tại sao các nhà giao dịch lại giao dịch? Liệu có phải vì lợi nhuận tiềm năng, niềm đam mê "cuộc săn mồi" hay đơn giản chỉ là thử thách? Jack Schwager, người đã phỏng vấn Tom Basso, chủ tịch của Trendstat, trong cuốn sách The New Market Wizards, gọi ông là “Ngài Bình Thản” (Mr.Serenity) nhờ phong cách giao dịch điềm tĩnh và hiệu quả . Basso, người đang quản lý 65 triệu USD, có một triết lý giao dịch mà nhiều người nên áp dụng: đơn giản là hãy tận hưởng những gì bạn đang làm.

Biên tập viên Thom Hartle của Stocks & Commodities đã phỏng vấn Basso qua điện thoại vào ngày 16 tháng 8 năm 1993, về các chủ đề từ quản lý rủi ro, đa dạng hóa danh mục đầu tư đến việc hiểu rõ phong cách giao dịch cá nhân.

=============================================================

Nói chung, có ba vấn đề chính đối với nhà giao dịch: thiết kế hệ thống, quản lý vốn và tâm lý giao dịch. Theo ông, nhà giao dịch mới và cả những người lâu năm nên tập trung vào điều gì?

Basso: Tâm lý đầu tư. Nếu một nhà giao dịch không cảm thấy tốt với những gì mình đang làm, họ sẽ không thể thực hiện kế hoạch giao dịch một cách hiệu quả. Nếu họ không thực sự cảm thấy thoải mái với hệ thống giao dịch đang dùng, họ sẽ gặp phải vô vàn rủi ro. Điều đó sẽ cản trở họ trở thành một nhà giao dịch thành công.

Ông có cảm thấy thoải mái với các hệ thống giao dịch ngay từ đầu không?

Basso: Chắc chắn là không! Khi mới bắt đầu, tôi giao dịch vài hợp đồng ngô và kết cục là mất tiền. Tôi không có quản lý vốn, không có kiểm soát rủi ro, gần như chẳng biết mình đang làm gì. Đó là một hành trình dài, tôi đã mắc rất nhiều sai lầm và phải trả cái giá tôi gọi là “học phí của đại học giao dịch”. Tôi học được rằng việc xây dựng một hệ thống kiểm soát rủi ro và biến động, cùng với việc hiểu cách bản thân phản ứng với thị trường, là điều then chốt. Nhà giao dịch phải cảm thấy thoải mái với phương pháp tiếp cận của mình.

Làm thế nào để phát triển một phong cách giao dịch mà mình cảm thấy thoải mái, ngoài việc chỉ Back-testing hệ thống?

Basso: Kiểm tra lại đơn thuần là nhập dữ liệu vào máy tính và nhận kết quả, rồi bạn quyết định có thích hay không. Bạn có thể thử đi thử lại để có kết quả mong muốn. Back-test có thể hữu ích, nhưng tôi khuyên bạn nên làm thêm một bước nữa. Hãy in ra toàn bộ dữ liệu chi tiết.

Bao nhiêu?

Basso: Nếu bạn đang xem xét 10 năm dữ liệu, thì hãy in ra toàn bộ 10 năm đó.

Ngồi xuống, xem xét từng ngày một cách tỉ mỉ. Vẽ từng giao dịch, tưởng tượng rằng bạn đang thực sự giao dịch thị trường đó, và để cho các suy nghĩ trong đầu bạn tuôn trào không kìm nén. Điều này sẽ giúp bạn cảm nhận chân thực về những gì bạn sẽ phải đối mặt trong thế giới giao dịch thực tế. Hãy thành thật với bản thân. Đó chính là lúc bạn sẽ nhận ra những kiểu giao dịch nào có thể thách thức bạn về mặt tâm lý cá nhân.

Nếu không làm điều này, bạn có thể sẽ áp dụng chiến lược giao dịch đó một cách vội vàng mà không hiểu rõ cách bạn sẽ phản ứng khi gặp tình huống căng thẳng. Đó chính là lúc mà giao dịch dễ bị đổ vỡ.

Những dấu hiệu nào cho thấy một nhà giao dịch đang đi sai hướng?

Basso: Một nhà giao dịch bắt đầu nghi ngờ tín hiệu, hoặc nhìn thấy tín hiệu ở nơi không tồn tại. Có rất nhiều cách khác nhau để mắc sai lầm.

Tôi từng đọc lời khuyên rằng nên thực hiện mọi tín hiệu của hệ thống giao dịch để rèn luyện khả năng kỷ luật. Ông nghĩ sao về điều này?

Basso: Ý tưởng đó cũng ổn, nhưng nếu bạn làm điều đó với tiền thật thì có thể sẽ rất tốn kém. Một trong những cách dễ nhất để kiểm tra xem bạn có thực sự sẵn sàng hay không là:

• Sau khi bạn kiểm tra lại và thích kết quả, trước khi lao vào thị trường thật, hãy thử nghiệm bản thân.
• Hãy quay lại biểu đồ giá trong quá khứ và diễn tập từng giao dịch theo từng ngày.
• Lấy bản in dữ liệu đó ra, che phần tương lai bằng giấy mờ hoặc tấm chắn, sau đó dần dần kéo xuống từng dòng một để xem chuyện gì xảy ra.

Có thể sẽ mất nửa ngày để làm, nhưng bạn sẽ thu được những thông tin vô giá về cách tư duy của bạn sẽ phản ứng khi bước vào giao dịch thực tế.

Giao dịch có hai mặt: thua lỗ và chiến thắng. Giai đoạn thua lỗ có thể gây lo lắng, nhưng chiến thắng cũng vậy sao?

Basso: Hầu hết mọi người nghĩ rằng chỉ có thua lỗ mới là vấn đề. Sự thật là: giao dịch thắng cũng có thể gây ra rắc rối về cảm xúc.

Đôi khi, người ta quá say mê khi đang có lợi nhuận, và họ bắt đầu trở nên liều lĩnh. Họ bắt đầu nghĩ: “À, giờ mình đang chơi bằng tiền lời rồi.” Các nhà giao dịch có thể rơi vào những trạng thái cảm xúc cực đoan, mà những trạng thái đó nguy hiểm không kém gì trạng thái tiêu cực.

Nguy hiểm như thế nào?

Basso: Ở trạng thái hưng phấn, bạn trở nên liều lĩnh và không đặt các mức kiểm soát rủi ro đúng chỗ.

Có thể bạn sẽ tự nhủ: “Thị trường đang đi đúng hướng quá mạnh, mình đâu cần dừng lỗ làm gì nữa.” Và nếu lệnh bắt đầu đảo chiều, bạn sẽ lại hợp lý hóa rằng: “Mình chỉ đang mất đi một phần tiền lời thôi mà.”

Còn phía ngược lại thì sao?

Basso: Ở thái cực còn lại — trạng thái tiêu cực — bạn bị chán nản, và không còn nhìn thấy ánh sáng phía cuối đường hầm. Mọi thứ đều đi xuống.

Bạn sẽ nghĩ: “Mình còn bao lâu nữa thì tài khoản sẽ về 0?”

Cả hai trạng thái cảm xúc cực đoan đều có hại. Bạn cần phải giữ sự cân bằng. Luôn nhìn thấy cả phần rủi ro và phần thưởng trong mọi lúc. Bởi vì, dù là khoản đầu tư nào, thì luôn luôn tồn tại cả rủi ro lẫn phần thưởng.

Về vấn đề rủi ro, nguyên tắc quản lý rủi ro của ông là gì?

Basso: Đây là vấn đề cốt lõi cho mọi nhà giao dịch, bất kể chiến lược là gì. Khi bạn kiểm soát được tâm lý, bước tiếp theo là quản lý vốn tốt.

Đó là kinh nghiệm thực tế của ông?

Basso: Giai đoạn đầu sự nghiệp, tôi không hề có quản lý tiền. Tôi chỉ giao dịch rất ít hợp đồng và rất ít thị trường, nên hoàn toàn không có sự đa dạng hóa. Cách duy nhất để tôi quản lý rủi ro khi đó là đặt lệnh dừng lỗ để tránh thảm họa. Tôi không đa dạng hóa danh mục, không cân bằng các vị thế giữa các thị trường khác nhau — tất cả những thứ đó bây giờ tôi đều làm.

Vậy quản lý vốn và chiến lược giao dịch khác nhau thế nào?

Basso: Chính xác.

Chiến lược giao dịch trả lời cho câu hỏi: “Mua cái gì? Bán ở đâu?”

Nhưng nó không trả lời: “Mua bao nhiêu? Bán bao nhiêu?”

Tức là cần cụ thể hóa?

Basso: Phần lớn nhà giao dịch chỉ tập trung vào một hợp đồng trong một thị trường cụ thể và phát triển chiến lược cho nó. Có thể họ nghiên cứu nhiều thị trường, nhưng vẫn theo kiểu: một hợp đồng, một thị trường.

Trong thế giới giao dịch thực tế, bạn sẽ thấy mình muốn giao dịch một hợp đồng S&P nhưng cũng muốn thêm hợp đồng Eurodollar vào danh mục. Bạn sẽ phải dùng tới 20 hợp đồng Eurodollar để có tác động tương đương với 1 hợp đồng S&P, do sự khác biệt giữa hai loại hợp đồng này và độ biến động của chúng.

Vậy quản lý danh mục (portfolio management) sẽ giúp xác định mức độ tiếp xúc (exposure) hợp lý với từng thị trường?

Basso: Đúng vậy. Phần lớn các nhà giao dịch mới hoàn toàn bỏ qua phần này, trong khi nó vô cùng quan trọng.

Ông có ví dụ đơn giản về quản lý danh mục không?

Basso: Nếu bạn muốn thử một thí nghiệm nhỏ, hãy chọn 4 hoặc 5 thị trường và thử giao dịch 1 hợp đồng cho mỗi thị trường với chiến lược của bạn. Chạy số liệu và xem kết quả ra sao trong một khoảng thời gian cụ thể.

Sau đó, quay lại và áp dụng một quy tắc đơn giản — ví dụ: tính biên độ biến động trung bình của mỗi thị trường trong 10 ngày gần nhất, và đặt mức rủi ro cho mỗi thị trường tương đương 1% vốn của bạn mỗi ngày (xem bảng bên: Kiểm soát rủi ro đơn giản).

Dùng lại các thị trường đó, các tín hiệu mua/bán giống hệt — nhưng điều chỉnh số hợp đồng theo giá trị vốn hiện tại. Bạn sẽ thấy kết quả cuối cùng của mô phỏng rất khác biệt, và ngay lập tức bạn sẽ nhận ra giá trị của việc chú trọng quản lý tiền.

Ông từng thực hiện thí nghiệm về quản lý vốn với một nhóm người. Ông có thể chia sẻ không?

Basso: Cách đây vài năm, tôi được mời phát biểu tại một khóa đào tạo dành cho nhà giao dịch chuyên nghiệp do Dr. Van Tharp tổ chức tại Raleigh, Bắc Carolina.

Có 14 nhà giao dịch chuyên nghiệp, đang chuẩn bị trở thành quản lý tiền toàn thời gian, tham dự một khóa huấn luyện kéo dài hai tuần. Tôi phụ trách phần nói về tầm quan trọng của kiểm soát rủi ro.

Tôi đưa cho họ một bài tập: mỗi người phải thiết lập mức độ rủi ro, nhưng các tín hiệu mua/bán mà tôi cung cấp đều được tạo ngẫu nhiên, với tỷ lệ lời:lỗ là 2:1.

Luật chơi là gì?

Mỗi người bắt đầu với 1.000 đô la, phải thực hiện 20 giao dịch, với mức rủi ro cho mỗi lệnh tối thiểu là 1 đô, tối đa là toàn bộ số vốn hiện có.

Tôi muốn mô phỏng áp lực trong thế giới thực, nên yêu cầu mỗi người phải đạt mức lợi nhuận tối thiểu 10% sau 20 lệnh. Bất kỳ ai bị lỗ hơn 30% thì xem như bị sa thải. Tôi cho dừng bài thi sau 15 lệnh để tránh trường hợp “liều chết ăn xôi” ở những lệnh cuối.

Chúng tôi đo lường thành công bằng cách lấy tổng lợi nhuận chia cho mức sụt giảm (drawdown) lớn nhất.

Kết quả thế nào?

Basso: Không ai làm quá tệ (Hình 1). Không ai kiếm được khoản lớn, nhưng họ kiểm soát rủi ro tốt và đạt mục tiêu đề ra.

Khoảng 12 tháng sau, tôi được mời phát biểu tại một nhóm sử dụng máy tính của Hiệp hội Nhà đầu tư Cá nhân Hoa Kỳ (AAII) tại St. Louis.

Anh có đưa ra bài tập tương tự?

Basso: Đúng vậy. Tôi có khoảng 22 người tham dự. Tôi nghĩ đây sẽ là cơ hội hoàn hảo để xem một nhóm nhà đầu tư nghiệp dư sẽ làm ra sao trong cùng một bài kiểm tra.

Tôi sử dụng chính xác các tín hiệu mua/bán ngẫu nhiên trước đó, tài liệu giống hệt, mục tiêu và quy định giống hệt. Và tôi tìm thấy điều bạn có thể đoán được.

Ví dụ như?

Basso: Biến động kết quả rộng hơn nhiều (xem Hình 2).

Có khá nhiều người bị “khách hàng giả tưởng” sa thải, nhưng cũng có những người kiếm được một khoản khổng lồ vì đã "đặt cược cả gia tài vào một lệnh".

Điều đó đúng như kỳ vọng — nhà giao dịch nghiệp dư, đặc biệt là người mới, sẽ có kết quả dao động rất mạnh, và nhóm này đã xác nhận điều đó.

Rất thú vị khi thấy sự khác biệt giữa cách nhà giao dịch chuyên nghiệp tiếp cận rủi ro qua quản lý tiền, và cách nhà đầu tư nghiệp dư suy nghĩ.

.

Cụ thể thì khác nhau ở điểm nào?

Basso: Nhà đầu tư nghiệp dư thường lo lắng không biết mình đang nhận được tín hiệu mua hay bán, hoặc liệu mua trong xu hướng lên hay xuống — thay vì tập trung vào mức rủi ro mà họ đang tự đặt mình vào vì biến động thị trường.

Nghe có vẻ rất sâu sắc.

Basso: Đúng vậy. Để so sánh, tôi đã cho chạy lại các kịch bản mô phỏng trên máy tính của mình với cùng tỷ lệ thắng/thua như bài kiểm tra.

Chiến lược tối ưu để đạt được mức lợi nhuận tối thiểu 10% là: mỗi giao dịch đầu tư 2% vốn. (xem Hình 3). Qua 15 lệnh, chiến lược này tạo ra lợi nhuận 5,9% với tỷ lệ phần thưởng/rủi ro là 1,49. Qua 20 lệnh, chiến lược đó tạo ra lợi nhuận 12%.

Trong thực tế, việc quản lý danh mục và đa dạng hóa còn phụ thuộc vào yếu tố như một cổ phiếu nào đó trong danh mục đang có xu hướng tốt — tức là một giao dịch "home run". Anh tìm kiếm các cơ hội như vậy bằng cách nào?

Basso: Tôi tìm kiếm các thị trường hiện tại chưa có xu hướng rõ ràng. Có nhiều cách để làm điều đó. Phổ biến nhất có lẽ là dùng chỉ báo Average Directional Index (ADX), nhưng cũng còn nhiều chỉ báo khác. Tôi tìm tín hiệu cho thấy một xu hướng có hoặc không đang hình thành. Tôi thích những thị trường chưa có xu hướng, những thị trường mà không ai quan tâm. Đó chính là những thị trường có khả năng chuyển động lớn theo một hướng nào đó.

Và khi anh tìm thấy chúng?

Basso: Phong cách giao dịch của chúng tôi là: Tìm điểm breakout, vào lệnh, và hy vọng nó là khởi đầu cho một xu hướng lớn mới.

Nếu không phải vậy thì sao?

Basso: Nếu không đúng, giá quay đầu chống lại tôi, thì tôi cắt lỗ nhỏ hoặc có thể kiếm được chút lời, rồi chuyển sang giao dịch tiếp theo. Ngược lại, nếu tôi đang trong một thị trường có xu hướng cực mạnh, khi mọi người đổ xô bàn tán về nó, đó là lúc tôi kiếm được rất nhiều tiền, vì chúng tôi là nhà giao dịch theo xu hướng.

Chúng tôi nên có vị thế trong thị trường đó, theo đúng hướng của xu hướng dài hạn, và tôi sẽ tận dụng triệt để thị trường đó. Tuy nhiên, khi giá chạm điểm dừng, tôi sẽ thoát lệnh, chốt lời, và đợi thị trường bình ổn trở lại trước khi quan tâm đến nó lần nữa.

Chiến lược quản lý vốn của ông có bao gồm giảm dần vị thế thắng không?

Basso: Có. Trước đây, như năm 1987, tôi từng giao dịch bạc từ mức 5 USD, kiếm được lợi nhuận lớn nhưng mệt mỏi vì biến động. Điều đó dạy tôi cách kiểm soát mức độ tiếp xúc (exposure) của tài khoản với độ biến động ngày càng tăng của thị trường.

Vậy bây giờ anh làm khác gì so với trước kia?

Basso: Hiện tại, tôi điều chỉnh mức độ tiếp xúc dựa theo điều kiện thị trường, vì thị trường luôn thay đổi. Nếu thị trường trở nên sôi động hơn và tôi đang giữ quá nhiều hợp đồng, có thể tôi đang có 5 hợp đồng nhưng thật ra chỉ nên giữ 3, vậy thì tôi sẽ bán bớt 2 hợp đồng.

Bạn phải quản lý tài khoản, nhất là trong các thị trường đang di chuyển mạnh theo hướng có lợi cho bạn.

Điều đó ảnh hưởng thế nào đến cảm xúc của ông?

Basso: Việc đó có thể bắt đầu gây áp lực tâm lý, vì bạn đang kiếm được quá nhiều, hoặc đang lỗ quá nhiều, và điều đó bắt đầu ảnh hưởng đến tâm lý giao dịch của bạn. Hãy lùi lại về mức độ mà bạn thấy thoải mái. Mỗi người có một ngưỡng riêng, nơi mà vốn của họ được tiếp xúc với mức rủi ro vừa đủ để tạo ra lợi nhuận hợp lý — hy vọng là lợi nhuận lớn — nhưng không quá sức chịu đựng.

Làm sao để biết ngưỡng đó ở đâu?

Basso: Mỗi nhà giao dịch khác nhau. Bạn phải tự xác định rủi ro của bản thân và biết ngưỡng chịu đựng biến động của chính mình là bao nhiêu. Ý tưởng này quay trở lại với yếu tố tâm lý cá nhân. Bạn phải biết giới hạn của mình ở đâu. Một khi biết điều đó, mọi thứ trở nên khá dễ dàng.

Để nắm được những gì một nhà giao dịch sẽ phải đối mặt, họ cần kiểm tra các chiến lược quản lý danh mục. Ông có tự phát triển phần mềm quản lý danh mục cho riêng mình, hay mua sản phẩm sẵn?

Basso: Bạn có thể phát triển công cụ quản lý danh mục bằng những chương trình như DBASE hoặc FoxPro. Bạn cần biết lập trình, nhưng lập trình không quá khó.

Bắt đầu với một ví dụ đơn giản, như đường trung bình 5 và 10 ngày, và tạo ra một hệ thống giao dịch đơn giản mà bạn có thể tính bằng máy tính cầm tay. Tất cả những gì còn lại chỉ là biến thể và tinh chỉnh trên nền tảng đó. Dần dần, bạn sẽ ngày càng thành thạo hơn về quản lý tiền và kiểm soát biến động. Đó là cách chúng tôi phát triển phần mềm riêng của mình.

Tôi đoán rằng việc tự phát triển phần mềm giúp ông thấy yên tâm hơn vì ông biết chính xác cả tín hiệu giao dịch lẫn quản lý danh mục đang hoạt động như thế nào?

Basso: Đúng vậy. Các sản phẩm “hộp đen” mua sẵn, nơi bạn không biết tín hiệu được tạo ra thế nào, rất tệ cho tâm lý giao dịch. Đây là lý do tại sao nhiều nhà giao dịch khó thành công khi dùng hệ thống do người khác phát triển.

Lại quay lại vấn đề tâm lý giao dịch.

Basso: Đúng vậy. Điều này không có nghĩa là hệ thống giao dịch được bán là tệ.

Vấn đề là người sử dụng thường bắt đầu tự ý thay đổi hoặc kết hợp hệ thống đó với phương pháp khác mà nó không tương thích. Nếu nhà giao dịch không cảm thấy thoải mái với hệ thống, thì cuối cùng họ sẽ vứt bỏ nó.

Thường thì sau vài giai đoạn khó khăn, họ sẽ bắt đầu nghi ngờ, và tâm lý sẽ dồn dập xuất hiện. Điều đó xảy ra nhiều hơn khi bạn mua hệ thống từ người khác thay vì tự thiết kế.

Nhưng?

Basso: Nhưng vấn đề là: phần mềm thiết kế hệ thống có sẵn ngày nay vẫn còn hạn chế, vì nó thường chỉ tập trung vào một thị trường duy nhất. Tốt hơn là bạn nên học những công cụ như FoxPro hoặc DBASE, và tự mình thử lập trình vài ngày. Bạn sẽ ngạc nhiên về mức độ bạn có thể học được.

Ý tưởng cho chiến lược giao dịch của ông đến từ đâu?

Basso: Việc đầu tiên tôi làm là xem qua các tạp chí như Technical Analysis of STOCKS & COMMODITIES. Tôi cố gắng kích thích tư duy, phát triển các phương pháp mà tôi thấy thoải mái để giao dịch.

Một lần nữa, bạn cần biết phong cách cá nhân của mình là gì.

Với tôi, tôi là người giao dịch dài hạn. Tôi luôn muốn dành ít thời gian để nhìn bảng điện, và dành nhiều thời gian để suy nghĩ chiến lược và phát triển hệ thống mới.

Tức là anh thích đầu tư dài hạn hơn là ngồi “canh bảng”?

Basso: Đúng vậy. Nếu tôi thấy một bài viết về giao dịch trong ngày (day trading), tôi sẽ lướt qua rất nhanh. Nhưng nếu thấy bài viết về giao dịch dài hạn, tôi sẽ đọc kỹ hơn. Đó là lý do vì sao biết rõ bản thân là điều cốt lõi khi xây dựng hệ thống giao dịch.

• Bạn có kỹ năng gì?
• Bạn có phải là lập trình viên không, hay bạn muốn học lập trình?
• Bạn có muốn giao dịch mà không cần dùng máy tính không? (rất nhiều người vẫn làm vậy.)

Vậy cuối cùng anh chọn phong cách nào?

Basso: Với nền tảng kỹ sư và lập trình, tôi tạo ra một hệ thống tự động, tập trung vào giao dịch vị thế dài hạn. Tôi theo dõi rủi ro và biến động chặt chẽ, giữ chúng ở mức thấp hơn nhiều nhà giao dịch khác để tránh thua lỗ lớn.

Việc hiểu rõ kỹ năng và giới hạn của bản thân có quan trọng không?

Basso: Biết mình là ai trong giao dịch, kỹ năng và nguồn lực bạn có, tất cả những điều đó phải đưa vào quá trình thiết kế hệ thống giao dịch. Nếu bạn chọn sai — phương pháp không phù hợp với bạn — bạn sẽ luôn phải chống lại nó, và không bao giờ thấy ăn khớp.

Ngược lại, nếu bạn thiết kế hệ thống phù hợp với chính mình, thì giao dịch sẽ trở nên dễ dàng như hơi thở.

Tức là phải giám sát bản thân, chiến lược giao dịch cũng như thị trường?

Basso: Chính xác.

Tôi khuyên bạn nên giữ một nhật ký giao dịch. Bạn có thể theo dõi xem mình đang thực hiện chiến lược tốt thế nào, và cảm xúc của bạn ra sao trong quá trình giao dịch. Hãy ghi lại: bạn đã làm gì, vì sao bạn làm thế, và cảm xúc của bạn khi làm điều đó là gì.

Nếu bạn thấy mình trải qua nhiều cảm xúc thăng trầm, hãy xem lại nhật ký, và điều chỉnh chiến lược để giảm bớt áp lực về mức độ bạn thấy thoải mái hơn.

Hiện ông theo dõi bao nhiêu thị trường?

Basso: Trendstat quản lý hai loại danh mục cổ phiếu: tăng trưởng và thu nhập cao. Chúng tôi giao dịch khoảng 25 quỹ tương hỗ không phí, 21 thị trường hợp đồng tương lai hoặc hàng hóa, và 12 thị trường tiền tệ giao dịch 24 giờ.

Ông áp dụng cùng một mô hình cho mọi thị trường sao?

Basso: Không hẳn.

Mỗi thị trường đều có những đặc thù riêng. Ví dụ, trong thị trường tương lai, đòn bẩy và chi phí giao dịch thấp hơn nhiều so với cổ phiếu — nơi chi phí giao dịch cao hơn rất nhiều. Với cổ phiếu, bạn cần phong cách dài hạn để giảm tần suất giao dịch. Với quỹ tương hỗ, bạn không thể bán khống, vậy nên phải loại bỏ chiến lược short khỏi mô hình.

Tóm lại, mỗi chương trình đều được điều chỉnh riêng để phù hợp với cách thị trường hoạt động.

Anh nhìn thị trường theo từng mã riêng lẻ, hay phân tích liên thị trường (intermarket)? Ví dụ, nếu lãi suất thay đổi, điều đó có ảnh hưởng đến mô hình cổ phiếu không?

Basso: Câu hỏi hay đấy.

Với tôi, càng đưa chiến lược giao dịch đến gần nguồn sinh lời hoặc thua lỗ, tôi càng dễ điều chỉnh chính xác với thị trường đó. Qua thời gian, điều đó giúp tôi dễ sống hơn trong vai trò một nhà giao dịch.

Ví dụ?

Basso: Giả sử nhà đầu tư nghĩ rằng kinh tế đang mạnh, nên họ mua cổ phiếu IBM.

Điều này giả định rằng nền kinh tế tốt sẽ kéo giá IBM lên. Nhưng thực tế, từ góc nhìn của tôi, giá IBM lên hay xuống là do cung – cầu cụ thể trên cổ phiếu đó, đến từ các nhà đầu tư, tổ chức, cá nhân đang mua bán thực tế.

Nếu cung vượt cầu → giá giảm. Ngược lại, cầu vượt cung → giá tăng.

Lại thêm một ví dụ khác về việc thực tế không trùng với lý thuyết?

Basso: Thực tế là: mỗi nhà giao dịch cá nhân khi ra quyết định mua/bán IBM đều nghĩ họ đúng.

Càng đưa chiến lược giao dịch tập trung vào diễn biến giá của chính mã đó, và bỏ qua những yếu tố không liên quan trực tiếp đến lời/lỗ trên mã đó, tôi càng đạt được kết quả có thể tái lập.

Kết luận: Đúng là “Trader, hãy tự hiểu lấy mình.”

Basso: Hoàn toàn đúng.

Tôi muốn hiểu rất rõ vì sao tôi đang lãi hay lỗ trong tháng này. Lý do tôi lãi hay lỗ là vì giá di chuyển lên/xuống so với vị thế của tôi. Hiểu được điều đó làm cho cuộc sống giao dịch trở nên đơn giản hơn rất nhiều. Tôi dần dần ít để tâm đến những yếu tố bên ngoài không liên quan.

Anh có dùng khối lượng (volume) hay số hợp đồng mở (open interest) trong phân tích thị trường tương lai không?

Basso: Tôi chưa từng phát triển được chỉ báo nào dựa trên volume hay open interest mà có thể tạo ra kết quả tái lập được.

Theo lý thuyết của tôi: khi có khối lượng giao dịch, tức là đã có người mua và người bán. Open interest chỉ có nghĩa là ai đó giữ hợp đồng lại sau khi giao dịch. Tôi không chắc điều đó nói lên điều gì về xu hướng thị trường, vì cả người mua và người bán đều nghĩ họ đúng. Vậy nên tôi không xem volume hay open interest là chỉ báo bullish hay bearish.

Tôi chưa thể tìm ra công thức nào giúp tạo lợi thế trong giao dịch từ các yếu tố đó, dù qua rất nhiều thị trường và thời kỳ khác nhau.

Lời kết nào cho nhà giao dịch?

Basso: Tôi nghĩ giao dịch thành công là sự kết hợp giữa ba yếu tố mà bạn đề cập từ đầu:

• Hiểu chính mình,
• Quản lý tiền và rủi ro hợp lý,
• Đa dạng hóa vào các thị trường không liên quan nhau.

Bạn cần xây dựng một quy trình ra quyết định chiến lược mà bạn có thể tuân theo, bao phủ những tình huống mà bạn sẽ gặp phải. Bạn không muốn thức dậy mỗi sáng và nói: “Không biết hôm nay giao dịch sao đây? Không biết rủi ro bao nhiêu?” Đó sẽ là cơn ác mộng trong giao dịch. Những nhà giao dịch giỏi biết chính xác mình sẽ làm gì mỗi ngày. Họ biết rủi ro hiện tại là bao nhiêu, và biết mình sẽ phản ứng ra sao.

Và cuối cùng: Hãy để cái tôi của bạn ở ngoài thị trường. Nếu bạn không khiêm tốn trước thị trường, thì thị trường sẽ khiến bạn phải khiêm tốn.

Cảm ơn ông, Tom.

Basso: Rất vui được trò chuyện, Thom.